Байгалийн ухааны баг

ИЗРАИЛЬ

/Израиль улс/ Утасны код – 972

Израиль улс нь Ази тивийн баруун хэсэгт “Ойрхи” Дорнодод оршдог. Хойд талаараа Ливан, Сири, зүүн талаараа Иордан, баруун өмнө талаараа Египет улстай тус тус хиллэнэ. Баруун талаараа газрын дундад тэнгисээр хүрээлэгдэнэ. Өмнө зүгт улаан тэнгисрүү орох нарийхан 18 км урт гарцтай.  

Газар нутаг: 21 мянган км2 газар нутагтай.

Хүн ам: 6290 мянган хүнтэй.

Нийт хүн амын 85 хувийг жүүд, 14 хувийг Палестины арабууд эзлэх ба 125000 орос, 6000 армян, 5000 гүрж, 2000 черкес, 1000 англи, 400 монгол тус оронд амьдардаг. АНУ, Франц, Англи, ОХУ, Польш, Украйн, Австрали зэрэг оронд 8 сая шахам жүүдүүд оршин суудаг. Нийт хүн амын 83 хувь нь хот суурин газар амьдардаг. Дундаж наслалт эрэгтэй 75, эмэгтэй 79 наслана.

Албан ёсны хэл: Иврит, Идиш, Араб, сая гаруй хүн оросоор ярьдаг.

Шашин шүтлэг: Жүүд шашин, Үнэн алдартан, лалын шашин шүтдэг.

Нийслэл хот: Иерусалим /650 мянган хүнтэй/

Засаг захиргааны байдал: 6 том тойрогт хуваагддаг. Нийслэл хот Иерусалим /650 мянган хүнтэй/, томоохон хотуудад Тель – Авив /450 мянган хүн/, Хайфа /310 мянган хүн/, Холон /200 мянган хүн/, Рамат-Ган /160 мянган хүн/ зэрэг хотууд багтдаг. 

Төрийн байгууламж: Израиль улс нь БН улсын бүтэцтэй бөгөөд төрийн тэргүүн нь парламентаар 4 жилийн хугацаатай сонгогдсон ерөнхийлөгч байдаг. Харин бүх эрх мэдэл ерөнхий сайдын тэргүүлсэн засгийн газарт төвлөрдөг. Хууль тогтоох дээд байгууллага нь 120 депутат бүхий нэг танхимт парламент кнессет юм.  

Израиль улс нь эдийн засгийн өндөр хөгжил бүхий аж үйлдвэр, хөдөө аж ахуйн орон юм. Израилийн аж үйлдвэр нь олон янзын салбар, техникийн өндөр тоноглолоороо бусад орноос эрс ялгаатай. Тус орон нь фосфорын олон төрлийн давс, бром, газрын тос, байгалийн хий, төрөл бүрийн хүдэр, өнгөт металл, зэс олборлодог. Төмөрлөгийн үйлдвэрүүд нь бараг бүх төрлийн үндсэн металлуудыг хайлуулж боловсруулна. Машины үйлдвэрүүд, цахилгаан тоног төхөөрөмж, трактор, нисэх онгоц, хэд хэдэн төрлийн зэвсэг, тээврийн хэрэгсэл, хөдөө аж ахуйн машинууд, гэр ахуйн цахилгаан бараа зэргийг үйлдвэрлэдэг. Химийн үйлдвэр нь газрын тосны бүтээгдэхүүн, хүхрийн хүчил, фосфорын бордоо, будаг, үнэртэн, эм үйлдвэрлэнэ. Мөн тус оронд хөнгөн ба хүнсний  үйлдвэр өргөн хөгжсөн. Атомын цахилгаан станцуудтай. Нийт нутгийн 22 хувийг хөдөө аж ахуйд ашигладаг. Газар тариаланд нимбэг, жүржийн тариалан голлохоос гадна улаан буудай, арвай, эрдэнэ шиш, чихрийн манжин, газрын самар, хөвөн, маалинга, төмс хүнсний ногоо тариална. Үхэр, хонь, ямаа, тэмээ, шувуу өсгөж үржүүлнэ. 640 км төмөр замтай. 16261 км авто замтайгаас 56 км нь хурдны зам, бүгд хатуу хучилттай. 

Мөнгөн тэмдэгт нь : Шекель /Шиш/ 1шиш =0.33 ам.доллартай тэнцэнэ.

Нэг хүнд оногдох ҮНБ: 21500 ам доллар

Уур амьсгал ба ан амьтад:  Тус орон нь чийглэг дулаан уур амьсгалын бүсэд багтдаг. Жилийн дундаж хэм нь 18 градус. Тэнгисийн эрэг орчмоороо тэгш тал ихтэй.  Хамгийн өндөр цэг нь Мерон уул – 1208м юм. Өмнө зүгт говь, цөл зонхилно. Томоохон гол нь Иордан юм. Ой мод бараг байхгүй боловч дал мод, царс, нарс хааяа тааралдана. Цөөвөр чоно, сүүлт гөрөс, үхэр зараа гэх мэт амьтадтайгаас гадна олон төрлийн шувуу, могой байдаг.  

Түүх соёлын дурсгал: Иерусалим дахь эртний хот Яффа, Ирод, Гэгээн стефан нарын хаалга, Давид хааны бунхан, Бурханы шарилын сүм, Аль – Аксын лалын сүм, Израйлийн үндэсний музей, Вифлем дахь Христийн угаалгын сүм (IV зуун), Христийн мэндэлсэн газар, Ирусалим дахь Еврейн сүм (VI зуун), Халифын ордон, Назарет дахь ариун марийн худаг зэрэг олон гайхамшигтай дурсгалт газрууд байдаг. Оросын үнэн алдартны шашны сүм хийдийн харьяа хэдэн сүм бий. Израиль нь гадаадын жуулчдын сонирхолыг татсан оронд зүй ёсоор нэрлэгддэг.

Еврей үндэстэн анх удаагаа өөрсдийн гэсэн эх оронтой болсноос хойш 59 жил нүд ирмэхийн зуур өнгөрөн оджээ. Дэлхийн II дайнд 2 хүн тумынхаа 1-ийг нь алдаж байсан Еврей үндэстэн хөгжлийнхөө гайхамшигаар дэлхийг гайхуулж байна. Өнөөдөр Израилын иргэдийн нэлээд хэдэн хувь нь Марокко, Орос, Араб, Румын, Америк, Испани, Аргентин, Итали гэх мэт орнуудаас дүрвэн иржээ. 59 жилийн өмнө энэхүү элсэн цөлд чемоданаа үүрээд ирж байсан Еврей үндэстэн газартаа нэг ширхэг ч алмазгүй элсэн шороон дунд улсаа бий болгосон ч одоо бол дэлхий дээр алмазны экспортоор 1т орж байна. Израиль улсыг америкийн 53 дахь муж ч гэж ярьдаг хүмүүс бий. Дэлхий дээр ганцхан Израильд л нэг ийм журам байдаг байх. Тэр бол эмэгтэй хүн заавал цэргийн алба хаасан байх шаардлагатай. Дунд сургуулиа 18-тайдаа төгсөөд л шууд цэргийн албанд дайчлагдана. 3 жилийн турш алба хаана.

ХАРИН МОНГОЛООС ОНЦЛОГТОЙ ЗҮЙЛ НЬ ЮУ ВЭ?

Яг сургуульд явж байгаа юм шиг л цэргийн албаа хаагаад л орой нь буугаа үүрээд гэртээ харих жишээтэй. Эрэгтэй хүн 18-тайгаасаа тасралтгүй 3 жил алба хаагаад дараа нь 45 нас хүртлээ жилд нэг сар цэрэгт дайчлагдана. Улс төр, шашин Израилийн 16 дахь сонгуулиар баруун жигүүрийн Ликуд нам 120 суудлаас 69 суудал авч Ариэл Шарон тэргүүтэй Кнессет болох Израилийн засгийн эрхэнд давамгай байдлаар гарч ирсэн билээ. Бурханаас шилэгдсэн хүний дотроос илүү еврей бол чи жинхэнэ еврей гэсэн үг. Аав чинь хичнээн еврей ч гэсэн ээж чинь еврей биш бол чи еврей биш гэсэн үг. Нэг талас харахад Палестин, Израиль хоёрын шашны дунд өрнөх дэлхийг 2 тийш нь хуваасан дайн мэт санагдавч нөгөө талаас эзэлж довтолж эзэгнэх дайныг аль аль талаас нь харахад цэвэр санхүүтэй холбоотой ч юм шиг. Израильд хэдэн жилийн өмнө маш олон Араб Палестин ажилчид ажилладаг байлаа. Палестины 2 сая гаруй иргэд өөрсдийн орлогын 70 хувийг Израильас олж байсан гэсэн тооцоо бий. Арилжаа худалдаагаа бараг л нэг холбоот улс шиг хамт хийж эртний Иерусалалимдаа хамт амьдарч байжээ.

Палестинчууд тэсрэгч бөмбөг гэртээ суурилуулан Израилийн газар нутагт нэвтрэн орж аль болох олон хүний амийг устгахыг бодно./Хэвлэл мэдээллээс харахад ийм байна/. Бодит байдлыг харахад нэгэн сонин дүр зураг гарч ирнэ. Тэрхүү террорист гэдэг хүний дүү нь эсвэл ар гэрийн хэн нэгэн нь Израилийн хүчнийхэнд алуулсан байх жишээтэй. Энэ нь өшө хонзон авах арга мэт. Бөмбөг дэлбэрсний орой Израилийн цэргүүд нисдэг тэрэг, эмвэл танкаар довтолно. Түүнд ч бас энгийн иргэд үрэгдэнэ. Дараа дараагийнхан нь бөмбөгөө бэлдсээр л нөгөө талаас танк, нисдэг тэргээ бэлдсээр л. Ингээд л эцэс төгсгөлгүй дайн үргэлжлээд байх нь тэр дээ. Энэ сэтгэлзүйн мөргөлдөөнд хэвлэл мэдээллийг маш өргөн ашиглана. Аль альных нь ашиг хонжоо ард иргэд нь амь насаа егүүтгэн байж олж авсан эв найрамдалын гэрээ дээд тушаалтны мөнгө дуустал л үргэлжилнэ гэдэг нь аймаар....

Эх сурвалж : Дэлхийн улс орнууд, Юрий Кручкин, УБ 2007 он.

 Санал хүсэлтээ сэтгэгдэлээр үлдээнэ үү.